Το γνωρίζετε σίγουρα όλοι, ίσως το έχετε χρησιμοπoήσει ως έκφραση, το Παρίσι έχει το χαρακτηριστικό προσωνύμιο “Πόλη του Φωτός” (Ville Lumière). Το χρησιμοποιούμε ευρέως αναφερόμενοι στη γαλλική πρωτεύσουσα, αλλά πόσοι ξέρουν για πoιο λόγο αποκαλείται έτσι; Για έναν ιστορικό αλλά προφανή, είναι η αλήθεια: Το Παρίσι ονομάζεται “Πόλη του Φωτός” λόγω της πρωτοποριακής χρήσης του φωτισμού στους δρόμους του το 1828. Αυτή η καινοτομία άλλαξε την εικόνα της πόλης και την καθιέρωσε ως σύμβολο σύγχρονου πολιτισμού.
Ο ιστορικός (και προφανής) λόγος
Το 1828, ήταν η χρονιά-σταθμός. Το Παρίσι έγινε η πρώτη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα που φωτίστηκε συστηματικά με λάμπες γκαζιού.
Οι κύριοι δρόμοι της πόλης, οι πλατείες και τα μεγαλοπρεπή κτίρια άρχισαν να φωτίζονται, δημιουργώντας μια εντυπωσιακή εικόνα. Ο φωτισμός άλλαξε ριζικά τη ζωή των Παριζιάνων. Οι δρόμοι ήταν ασφαλέστεροι, η νυχτερινή ζωή αναπτύχθηκε και η πόλη απέκτησε μια νέα αίγλη.
Γιατί το Παρίσι;
Το Παρίσι ήταν πρωτοπόρο στον τομέα του δημόσιου φωτισμού. Αυτή η καινοτομία το ξεχώρισε από άλλες ευρωπαϊκές πόλεις και έγινε σύμβολο σύγχρονου πολιτισμού. Ο φωτισμός συνδέθηκε με την πρόοδο, τον πολιτισμό και τη σύγχρονη ζωή έτσι το Παρίσι έγινε έτσι σύμβολο του σύγχρονου κόσμου.
Αν και σήμερα ο φωτισμός έχει αλλάξει, το όνομα “Πόλη του Φωτός” παραμένει συνδεδεμένο με το Παρίσι. Το προσωνύμιο αυτό έχει γίνει ένα εμπορικό σήμα για την πόλη, προσελκύοντας εκατομμύρια επισκέπτες κάθε χρόνο.
Αλλά η ιστορία δεν τελείωνει εδώ και δεν είναι τόσο απλή. Αντιθέτως…
Ναι, ήταν η πρώτη ευρωπαϊκή πόλη που το 1828 χρησιμοποίησε φωτισμό στους δρόμους, αλλά πώς προέκυψε;
Η φρικτή ιστορία πίσω από “λαμπερό” προσωνύμιο
Η Πόλη του Φωτός είναι ένα κατάλληλα κολακευτικό όνομα για ένα από τα πιο όμορφα μέρη του κόσμου. Οι επισκέπτες θα μπορούσαν να υποθέσουν ότι αυτό αναφέρεται στη φωτεινή ομορφιά του Παρισιού ή, ίσως, στα ασυνήθιστα ελκυστικά φώτα του δρόμου. Λίγοι θα ήξεραν ότι αυτός ο κολακευτικός σήμερα τίτλος γεννήθηκε στην πραγματικότητα από το έγκλημα και τη δολοφονία που πλημμύρισε την πόλη πριν από περισσότερα από 300 χρόνια.
Αυτό που σήμερα είναι μια πόλη συνώνυμη με τον ρομαντισμό ήταν κάποτε η πρωτεύουσα των δολοφονιών της Ευρώπης.
Οι πλατείες και οι δρόμοι, τα φώτα του δρόμου του Παρισιού είναι διακοσμημένα με περίπλοκα μεταλλικά έργα, ευαίσθητα μωσαϊκά και πολύχρωμα τζάμια. Η γαλλική πρωτεύουσα είναι μια τόσο καλλιεργημένη, γραφική πόλη που ακόμη και τα φωτιστικά της είναι μαγευτικά. Πίσω από αυτή την τέχνη, ωστόσο, κρύβεται μια φρικτή ιστορία που εξηγεί το διάσημο προσωνύμιο του Παρισιού, «Η Πόλη του Φωτός».
Στη δεκαετία του 1660, το Παρίσι ήταν η πρωτεύουσα των δολοφονιών της Ευρώπης. Ακόμη και ανώτεροι αστυνομικοί και γραφειοκράτες βρέθηκαν σε λίμνες αίματος, όπως εξηγεί η συγγραφέας καθηγήτρια Χόλι Τάκερ στο βιβλίο της “Πόλη του Φωτός, Πόλη του Δηλητηρίου”. Απελπισμένος για να ανακτήσει τον έλεγχο του Παρισιού, ο βασιλιάς Λουδοβίκος 14ος διόρισε νέο αρχηγό της αστυνομίας και του έδωσε λευκή κάρτα για να βάλει τέλος στην κατάσταση.
Ανάμεσα στα όπλα του αστυνομικού υπήρχαν περούκες, αόρατο μελάνι και, πάνω απ’ όλα, φωτισμός. Για να αποτρέψει τους βίαιους απατεώνες του Παρισιού να κρύβονται στις σκιές, ο βασιλιάς διέταξε να υψωθούν σχεδόν 3.000 φανάρια στους δρόμους για να φωτίζουν έντονα το Παρίσι τη νύχτα, καθιστώντας την έτσι την πρώτη μεγάλη ευρωπαϊκή πόλη που έχει βραδινό φωτισμό και κερδίζει τον τίτλο της Πόλης του Φωτός.
To επικίνδυνο και βρώμικο Παρίσι του 1667
Οι δημόσιοι χώροι του Παρισιού ήταν γεμάτοι από σκουπίδια, μολυσμένοι από βρωμιά και στοιχειωμένοι από βία.
Η δολοφονία δύο ανώτερων δημοσίων προσώπων το 1667 ντρόπιασε τον βασιλιά Λουδοβίκο ΙΔ’. Η απώλεια του ελέγχου της πρωτεύουσας έβλαπτε τη φήμη του και τον έκανε να φαίνεται αδύναμος. Για να διαχειριστεί το χάος, ο βασιλιάς δημιούργησε έναν “υπερήρωα” για την καταπολέμηση του εγκλήματος με τον τίτλο του εγκληματία υπολοχαγού της αστυνομίας. Αυτός ο άνθρωπος, ο Nicolas de La Reynie (Νίκολας Λα Ρέινι), είχε εξουσίες πολύ πέρα από αυτές που είχε ποτέ ένας Γάλλος αστυνομικός, που κανονικά θα έπρεπε να επιβάλει τον νόμο. Το μήνυμα όμως του βασιλιά ήταν ξεκάθαρο: “Κάνε τη δουλειά, με κάθε μέσο”.
Σήμερα, χιλιάδες τουρίστες καθημερινά περνούν από το πρώην γραφείο του La Reynie, στη Rue du Bouloi, κοντά στο Μουσείο του Λούβρου του Παρισιού. Εκεί καθόταν, επινοώντας μοναδικές στρατηγικές για να καταπνίξει τη βία στην πόλη. Ένα από τα πρώτα κόλπα του νέου αρχηγού της αστυνομίας ήταν να καλλιεργήσει ένα γιγάντιο δίκτυο κατασκόπων. Αυτοί οι μυστικοί πληροφοριοδότες σκέπασαν το Παρίσι και τροφοδότησαν τον La Reynie με πληροφορίες σχετικά με κάθε είδος απάτης, συμμορίας, πηγής διαφθοράς και αδυναμίας που εκμεταλλεύονται οι προσεγγίσεις επιβολής του νόμου. Για να διατηρήσει αυτές τις πληροφορίες εμπιστευτικές και να κρύψει τις ταυτότητες των κατασκόπων του, ο La Reynie τους έβαλε να γράφουν σημειώσεις με αόρατο μελάνι και να φορούν μεταμφιέσεις, συμπεριλαμβανομένων ψεύτικων περουκών.
Η στρατηγική αντιμετώπισης του εγκλήματος
Στη συνέχεια, ο La Reynie ξεκίνησε να καθαρίζει (στην κυριολεξία) την πόλη. Ο La Reynie πίστευε ότι η βρωμιά της αποθάρρυνε τους έντιμους πολίτες από το να περνούν χρόνο σε δημόσιους χώρους, γεγονός που έκανε πρόσφορο έδαφος για τους κακοπροαίρετους. Ο αρχηγός της αστυνομίας είχε εγκαταστήσει δεκάδες σιντριβάνια σε όλο το Παρίσι για να βελτιώσει την υγιεινή, δίνοντας στο ευρύτερο κοινό πρόσβαση σε καθαρό νερό. Δύο ακόμη έξυπνες τακτικές βοηθούν στον καθαρισμό των δρόμων του Παρισιού. Ο La Reynie δημιούργησε έναν νέο φόρο που εισπράττονταν για την σχολαστική συντήρηση των δημόσιων χώρων. Δεύτερον, εφάρμοσε μια καθημερινή, υποχρεωτική συνεδρία καθαρισμού, όταν όλοι οι Παριζιάνοι έπρεπε να καθαρίσουν τον χώρο ακριβώς έξω από το σπίτι τους.
Το τελευταίο, πιο σημαντικό, βήμα στο σχέδιό του να αναζωογονήσει το Παρίσι βασίστηκε στο να το φέρει “έξω από το σκοτάδι”. Μελετώντας αναφορές εγκλημάτων, ο La Reynie αναγνώρισε ότι οι πιο επικίνδυνοι εγκληματίες του Παρισιού περίμεναν να δύσει ο ήλιος πριν επιδοθούν στο έγκλημα. Οι περισσότερες επιθέσεις και ανθρωποκτονίες σημειώθηκαν τη νύχτα όταν οι δρόμοι του Παρισιού ήταν ελάχιστα φωτισμένοι, καθιστώντας δύσκολο για τους κατοίκους να εντοπίσουν πιθανούς κινδύνους ή για την αστυνομία να εντοπίσει τους παραβάτες. “Άναψε τα φώτα” ήταν η απάντηση του La Reynie . Απαίτησε από κάθε ιδιοκτήτη σπιτιού να ανάψει ένα κερί στα παράθυρά του, ώστε οι διαρρήκτες να εντοπίζονται καλύτερα όταν προσπαθούν να εισέλθουν σε κατοικίες.
Και σε κάθε δρόμο και δημόσιο χώρο στο Παρίσι, ο La Reynie διέταξε την εγκατάσταση φαναριών με κεριά κατασκευασμένα από μέταλλο και γυαλί και τα κρέμασαν από κτίρια σε προεξέχοντες στύλους. Μέχρι το επόμενο έτος, το 1668, σχεδόν 3.000 από αυτούς τους ισχυρούς φανούς δρόμου είχαν τοποθετηθεί. Όταν ο Λουδοβίκος XIV τελείωσε τη βασιλεία του το 1715, αυτός ο αριθμός είχε αυξηθεί σε 5.500 λάμπες, οι οποίες φώτιζαν δρόμους περίπου 65 μιλίων πριν αυτά τα φανάρια τελικά στραφούν σε ηλεκτρισμό τον επόμενο αιώνα.
Ως αποτέλεσμα του αυξημένου φωτισμού από το 1667, η νύχτα έγινε πιο φιλόξενη στο Παρίσι. Οι ορδές των εγκληματιών της δεν μπορούσαν πλέον να γλιστρούν σε σκοτεινούς δρόμους. Ο La Reynie αλλά και ο Λουδοβίκος επαινέθηκαν από τους Παριζιάνους και τα γαλλικά μέσα ενημέρωσης για τη βελτίωση της ασφάλειας της πόλης, όπως γράφει η καθηγήτρια Tucker στο βιβλίο της.
Αυτό το μοναδικό νέο περιβάλλον άρχισε ακόμη και να προσελκύει επισκέπτες στην πόλη, οι οποίοι θαύμασαν το φωτεινό βραδινό της πόλης. Το Παρίσι έγινε σύντομα ευρέως γνωστό ως η Πόλη του Φωτός. Περισσότεροι από τρεις αιώνες αργότερα, καθώς οι τουρίστες θαυμάζουν τις χιλιάδες μπαρόκ λάμπες του δρόμου, λίγοι θα γνώριζαν ότι χωρίς αυτές, το Παρίσι θα μπορούσε να είχε παραμείνει για πολλά χρόνια ακόμη ένας σκοτεινός, βρώμικος λάκκος γεμάτος βίαιες πράξεις.
Δείτε επίσης